Strategia rozwoju
STRATEGIA ROZWOJU GMINY
PROCES I METODA OPRACOWANIA STRATEGII
Po kilku miesiącach intensywnych prac dobiegł końca proces opracowywania Strategii Rozwoju Miasta i Gminy Grodzisk Wielkopolski, który rozpoczął się w lipcu 2001 roku podpisaniem umowy między Urzędem Miasta i Gminy a Stowarzyszeniem “Wielkopolski Ośrodek Kształcenia i Studiów Samorządowych” w Poznaniu. Przebieg tego procesu był zgodny z podstawowymi zasadami planowania strategicznego. Model zarządzania strategicznego w literaturze przedstawiany jest przeważnie w postaci cyklu: analiza → planowanie → wdrażanie→ ocena, która w kolejnej fazie przyjmuje postać korekty planów. Przedstawia to rysunek poniżej.
Źródło: Za Winseniusem (1986), model używany w programach rozwoju ekonomicznego ONZ (UNEP 1994)
Zgodnie z powyższym modelem, formułowanie strategii w Grodzisku zostało poprzedzone sporządzeniem kompleksowego Raportu o Stanie Miasta i Gminy Grodzisk Wielkopolski. Jak przedstawiono we wstępie dokumentu Raportu, celem jego przygotowania było uzyskanie dokładnego wglądu w sytuację gospodarczą i społeczną zarówno miasta jak i gminy.
Jeszcze w lipcu 2001 roku zostały przeprowadzone warsztaty dla przedstawicieli urzędu, w trakcie których szczegółowo omówiono proces sporządzania diagnozy stanu miasta i gminy, przedstawiono zakres niezbędnych informacji do opracowania Raportu oraz zaprezentowano oprogramowanie do zbierania i analizy danych. Oprogramowanie to zostało opracowane przez konsultantów WOKiSS. Ma ono postać arkusza kalkulacyjnego Excel, w którym została zaprojektowana baza danych. Zostały do niej wpisane informacje, opisujące wszystkie dziedziny życia w mieście wraz z możliwością ich przetwarzania na wskaźniki liczbowe i prezentacji w postaci graficznej.
Zbieraniu danych poświęcono kilka następnych tygodni. Praca ta była realizowana przez pracowników Urzędu Miasta i Gminy oraz wielu innych jednostek i instytucji pod kierunkiem Koordynatora ds. strategii z ramienia Urzędu Miasta i Gminy –Pana Tomasza Rzannego.
Zgromadzone zostały szczegółowe dane o wszystkich aspektach funkcjonowania społeczności miejskiej według stanu na dzień opracowywania Raportu, jak również za kilka lat wstecz. Dzięki temu powstała możliwość dokonywania analizy historycznej, czyli wszechstronnego porównywania poziomu rozwoju miasta na przestrzeni ostatnich kilku lat. Raport pokazał także pewne trendy rozwojowe i stał się podstawą do obiektywnej, opartej na faktach, oceny możliwości dalszego rozwoju. Jest on opisem stanu, do którego będzie się można odwoływać w trakcie realizacji strategii, śledząc postępy wdrażania zaplanowanych działań.
Sporządzony Raport stał się punktem wyjścia do przygotowania Strategii Rozwoju Miasta i Gminy. Dla całego procesu budowania strategii podstawową kwestią było przyjęcie określonej metodologii. Przyjęty model został wypracowany przez pracowników byłego poznańskiego biura Programu Partnerstwa dla Samorządu Terytorialnego (LGPP) i stałych współpracowników Wielkopolskiego Ośrodka Kształcenia i Studiów Samorządowych WOKiSS. Został on opracowany specjalnie dla potrzeb małych i średnich gmin wiejskich i miejsko-wiejskich. W założeniach stosuje on podstawy zarządzania strategicznego, przeniesione z doświadczeń amerykańskich jednostek samorządu terytorialnego, jednak z szerokim uwzględnieniem specyfiki polskiego prawodawstwa oraz potrzeb i możliwości rozwojowych polskich samorządów. Szerzej na ten temat będzie mowa w dalszej części niniejszego dokumentu. Przyjęta metoda wprowadza wiele unikatowych rozwiązań, możliwych do zastosowania przede wszystkim w mniejszych społecznościach lokalnych, takich jak: aktywna pomoc ze strony gminy w zbieraniu danych, uczestnictwo w interpretacji tych danych i sporządzeniu diagnozy stanu (Raportu o Stanie Miasta i Gminy) oraz szeroka partycypacja przedstawicieli różnych instytucji z terenu gminy w określaniu możliwości rozwojowych i budowaniu programów strategicznego rozwoju.
Pierwsze warsztaty strategiczne odbyły się 31 października 2001 roku z udziałem ponad 50 przedstawicieli społeczności – mieszkańców, pracowników Urzędu Miasta i Gminy, radnych, oraz szefów większości jednostek i instytucji, działających na terenie Grodziska. W pierwszej części były one poświęcone podsumowaniu diagnozy stanu sporządzonej dla miasta i gminy, zaprezentowanej przez konsultantów w podziale na poszczególne aspekty życia. Analiza dotychczas zgromadzonych danych pozwoliła na zidentyfikowanie zarówno silnych stron gminy, jak i pewnych braków i problemów, które zostały omówione i uzupełnione w trakcie plenarnej dyskusji. Stały się one podstawą procesu planistycznego, bowiem silne strony są tymi cechami, na których należy bazować planując dalszy rozwój. Z kolei usunięcie bądź zniwelowanie braków i problemów to zadania, których realizacja powinna przyczynić się do lepszego zaspokajania potrzeb mieszkańców, stąd też bezpośrednio z identyfikacji tych właśnie elementów wynika później większość proponowanych projektów strategii. Dzięki temu, w drugiej części spotkania, na podstawie wyników dotychczasowych prezentacji i dyskusji, zdołano sporządzić wstępną listę “spraw do załatwienia” w Grodzisku, czyli przedsięwzięć do realizacji w perspektywie następnych kilku lat. W końcowej części warsztatów wspólnie sformułowano hasła do misji Grodziska Wielkopolskiego.
Po pierwszych warsztatach konsultanci dokonali uporządkowania listy “spraw do załatwienia” w grupy o zbliżonej tematyce oraz przygotowali dwie propozycje misji miasta.
Drugie warsztaty strategiczne odbyły się 20 listopada 2001. W ich pierwszej części jeszcze raz wspólnie omówiono i ostatecznie zatwierdzono zestawienie silnych stron oraz braków i problemów Grodziska, będące syntetyczną formą podsumowania analizy obecnego stanu gminy. W kluczowej części spotkania konsultanci zaproponowali pierwszą wersję struktury strategii, to znaczy “spraw do załatwienia”, uporządkowanych w zestaw celów, programów i projektów strategicznych do realizacji w mieście i gminie do 2010 roku. Propozycja ta została omówiona i wzbogacona o nowe kwestie, zgłaszane przez uczestników spotkania. Na spotkaniu konsultanci przedstawili również propozycje misji miasta, z których została wybrana (i zmodyfikowana) ta wersja, która, zdaniem uczestników, najlepiej odpowiadała charakterowi i aspiracjom Grodziska. W końcowej części warsztatów konsultanci WOKiSS zapoznali uczestników z dalszym przebiegiem prac nad dokumentem Strategii, to znaczy sposobem doprecyzowania projektów strategicznych, aby mogły one się stać praktycznymi narzędziami wdrażania strategii, wskazującymi, co, kto, kiedy, jak i za ile powinien zrobić, aby zaplanowane przedsięwzięcia zostały faktycznie wprowadzone w życie.
Tabele realizacyjne poszczególnych projektów zostały przekazane najbardziej kompetentnym w danej dziedzinie osobom w Urzędzie Miasta, które indywidualnie lub w mniejszych zespołach dokonały uszczegółowienia projektów. Rozpisując poszczególne projekty wykorzystano opracowaną w latach 70-tych przez USAID metodę LogFrame. Każdy z opisanych w tabelach projektów zawiera określone następujące elementy: cel, jednostkę odpowiedzialną za realizację projektu, zadania niezbędne do realizacji celu, czas realizacji i wykonawcę każdego zadania, koszt realizacji oraz źródła finansowania. Sam kształt tabel został oparty o wzory kart projektów inwestycyjnych, zaczerpnięte z formularzy aplikacyjnych funduszy pomocowych i przedakcesyjnych Unii Europejskiej i dostosowany do potrzeb planowania strategicznego.
W kolejnym etapie prac konsultanci uzasadnili wybór i opisali wszystkie cele, programy i projekty strategiczne oraz do każdego projektu opracowali zestaw mierników jego wykonania po to, aby w każdej chwili istniała możliwość sprawdzenia, czy przyjęte zadania są realizowane terminowo i w sposób określony w dokumencie strategii. (............)
NADZÓR MERYTORYCZNY:
Radosław Szarleja, Bartłomiej Kustoń, Małgorzata Ornoch-Tabędzka– konsultanci WOKiSS
PEŁNY TEKST STRATEGII WRAZ Z TABELAMI PROJEKTÓW ORAZ UCHWAŁY DOTYCZĄCE ZMIAN W STRATEGI ZNAJDUJĄ SIĘ PONIŻ